QUỐC HỘI THÔNG QUA LUẬT TIÊU CHUẨN VÀ QUY CHUẨN KỸ THUẬT (SỬA ĐỔI)

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật

Luật được thông qua lần này đã kế thừa, phát triển trên cơ sở Nghị quyết số 57-NQ/TW về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; Nghị quyết 66-NQ/TW về xây dựng, hoàn thiện hệ thống pháp luật; Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân; Chỉ thị 38-CT/TW về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng quốc gia… Tất cả đã được thể chế hóa trong 31 điều được chỉnh lý, 11 điều bổ sung và 23 điều bị bãi bỏ, tạo nên một hệ thống luật pháp tinh gọn, hiện đại, thực chất và khả thi.

Một trong những điểm đột phá của Luật là việc xác lập Chiến lược tiêu chuẩn quốc gia (Điều 8a), lần đầu tiên được luật hóa như một định hướng dài hạn, toàn diện, nhằm phát triển hạ tầng chất lượng quốc gia đồng bộ, hiện đại, tập trung, thống nhất từ trung ương đến địa phương. Chiến lược không chỉ hướng tới việc xây dựng hệ thống tiêu chuẩn tiên tiến, hài hòa với quốc tế, mà còn chú trọng đến các lĩnh vực mới như trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, dịch vụ kỹ thuật số.

Luật cũng nâng cao vai trò của doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trường đại học và chuyên gia đầu ngành trong hoạt động xây dựng tiêu chuẩn quốc gia (TCVN). Việc khuyến khích hợp tác công – tư, huy động xã hội hóa và phân cấp mạnh mẽ trong xây dựng quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và quy chuẩn địa phương là những bước đi quan trọng, đảm bảo sự linh hoạt, sát thực tế nhưng vẫn giữ vững nguyên tắc minh bạch, đồng bộ và không tạo rào cản thương mại.

Luật quy định rõ trách nhiệm của Bộ Khoa học và Công nghệ với tư cách là cơ quan đầu mối thống nhất quản lý nhà nước về tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật, đồng thời quy định cụ thể quyền hạn, nghĩa vụ của các bộ, cơ quan ngang bộ và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trong việc xây dựng và áp dụng tiêu chuẩn, quy chuẩn theo phân cấp, phân quyền.

Đáng chú ý, Luật đã điều chỉnh, lược bỏ các quy định không phù hợp với thẩm quyền của Quốc hội; đồng thời, giao Chính phủ quy định chi tiết các nội dung liên quan đến thủ tục xây dựng, ban hành quy chuẩn kỹ thuật, bao gồm cả trình tự rút gọn trong trường hợp khẩn cấp. Đây là một cách tiếp cận linh hoạt, hiện đại, phù hợp với thông lệ quốc tế và yêu cầu thực tiễn quản lý nhà nước.

Luật sửa đổi lần này dành một chương riêng để thiết lập Cơ sở dữ liệu quốc gia về tiêu chuẩn, đo lường, chất lượng (Điều 8c), được thiết kế như một nền tảng số thống nhất, tích hợp, hiện đại, kết nối với các hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia khác, đảm bảo tính công khai, minh bạch và khả năng truy xuất thông tin nhanh chóng, chính xác. Việc xây dựng cơ sở dữ liệu này không chỉ phục vụ quản lý nhà nước, mà còn là công cụ quan trọng để người dân, doanh nghiệp tiếp cận thông tin về tiêu chuẩn, quy chuẩn, kết quả đánh giá sự phù hợp, xử lý vi phạm… Từ đó, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của sản phẩm Việt Nam trên thị trường quốc tế, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và tạo niềm tin xã hội.

Trong bối cảnh Việt Nam đang là thành viên của nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP…, Luật đã bổ sung quy định rõ về Cơ quan tiêu chuẩn quốc gia, đại diện quốc gia tham gia các tổ chức tiêu chuẩn quốc tế như ISO, IEC, WTO/TBT…, đồng thời là đầu mối thực hiện cam kết về minh bạch hóa, thông báo, hỏi đáp về hàng rào kỹ thuật trong thương mại. Việc xác lập rõ cơ chế và trách nhiệm của cơ quan này không chỉ là yêu cầu nội tại, mà còn là nghĩa vụ quốc tế, tạo điều kiện để hàng hóa Việt Nam thuận lợi thâm nhập thị trường quốc tế, giảm thiểu rào cản phi thuế quan, đồng thời nâng cao vị thế và tiếng nói của Việt Nam trong lĩnh vực tiêu chuẩn hóa toàn cầu.

Với những nội dung sửa đổi toàn diện, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật (sửa đổi) thực sự đã trở thành trụ cột pháp lý quan trọng để kiến tạo một nền kinh tế phát triển dựa trên tiêu chuẩn, quy chuẩn chất lượng, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Luật đã và đang mở ra một không gian chính sách mới, hỗ trợ doanh nghiệp Việt Nam, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, từng bước xây dựng và áp dụng hệ thống tiêu chuẩn, công cụ quản lý tiên tiến, đẩy mạnh truy xuất nguồn gốc, chứng nhận hợp chuẩn, hợp quy… góp phần nâng cao giá trị hàng hóa, mở rộng thị trường và hội nhập hiệu quả hơn.