TỰ LỰC VƯỢT LÊN TỪ VÙNG CAO: DẤU ẤN CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA Ở HÀ GIANG GIAI ĐOẠN 2021-2025

Nhìn lại một nhiệm kỳ đổi thay

Triển khai Nghị quyết số 88/2019/QH14 về phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN và Nghị quyết số 120/2020/QH14 về phê duyệt chủ trương đầu tư CTMTQG giai đoạn 2021–2030, tỉnh Hà Giang đã tích cực cụ thể hóa các nội dung thành chương trình hành động, kế hoạch triển khai, trong đó giai đoạn 2021–2025 là giai đoạn khởi đầu quan trọng.

Trong 5 nhóm mục tiêu chính được Quốc hội đặt ra tại Nghị quyết 88 như: giảm nghèo, thu hẹp khoảng cách phát triển, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, bảo tồn văn hóa truyền thống, tăng cường hệ thống chính trị cơ sở…, tỉnh Hà Giang đã cụ thể hóa thành 10 dự án lớn, bám sát nhu cầu thực tiễn và đặc thù địa phương.

Đồng chí Lý Thị Lan, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH khóa XV tỉnh Hà Giang làm việc với UBND huyện Mèo Vạc về công tác triển khai thực hiện 3 Chương trình Mục tiêu quốc gia

Kết quả đến tháng 5/2025 cho thấy, Hà Giang đã giải ngân được 4.652.252/6.176.400 triệu đồng đạt 75,32% so với kế hoạch. Trong đó: Dự án 1: Giải quyết tình trạng thiếu đất ở, nhà ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt: giải ngân 279.698 triệu đồng, đạt 87,91% kế hoạch. Dự án 2: Quy hoạch, sắp xếp, bố trí, ổn định dân cư ở những nơi cần thiết: giải ngân 119.007 triệu đồng, đạt 32,86% kế hoạch. Dự án 3: Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững, phát huy tiềm năng, thế mạnh của các vùng miền để sản xuất hàng hóa theo chuỗi giá trị: giải ngân 1.051.694 hiệu đồng, đạt 79,95% kế hoạch. Dự án 4: Đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ sản xuất, đời sống trong vùng đồng bào DTTS&MN và các đơn vị sự nghiệp công lập của lĩnh vực dân tộc: giải ngân 1.706.830 triệu đồng, đạt 80,79% kế hoạch. Dự án 5: Phát triển giáo dục đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: giải ngân 729.653 triệu đồng, đạt 77,36% kế hoạch. Dự án 6: Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch: giải ngân 100.836 triệu đồng, đat 78,88% kế hoạch. Dự án 7: Chăm sóc sức khỏe Nhân dân, nâng cao thể trạng, tầm vóc người dân tộc thiểu số; phòng chống suy dinh dưỡng trẻ em: giải ngân 47.605 triệu đồng, đạt 59,79% kế hoạch. Dự án 8: Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em: giải ngân vốn sự nghiệp 68.585 triệu đồng, đạt 89,05% KH. Dự án 9: Đầu tư phát triển nhóm dân tộc thiểu số rất ít người và nhóm dân tộc còn nhiều khó khăn: giải ngân 481.160 triệu đồng, đạt 65,14% kế hoạch. Dự án 10: Truyền thông, tuyên truyền, vận động trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Kiểm tra, giám sát đánh giá việc tổ chức thực hiện Chương trình: giải ngân 67.181 triệu đồng, đạt 66,17% kế hoạch.

Cơ sở hạ tầng – đòn bẩy thoát nghèo bền vững

Một trong những “nút thắt” lớn nhất kéo lùi sự phát triển của vùng cao là hạ tầng thiết yếu thiếu đồng bộ. Qua 3 năm triển khai, Hà Giang đã đầu tư xây dựng hơn 999 công trình hạ tầng: trường học, trạm y tế, đường giao thông nông thôn, chợ, nhà văn hóa, điện – nước sinh hoạt... góp phần làm thay đổi diện mạo hàng trăm thôn, bản vùng sâu, vùng xa.

Ví dụ điển hình là xã Xín Cái (huyện Mèo Vạc) – địa bàn có tỷ lệ hộ nghèo từng lên tới 69% (năm 2021), nay diện mạo của nhiều thôn, xã trên địa bàn huyện đã có nhiều thay đổi. Đường giao thông liên thôn, liên xã được cứng hóa; nhiều công trình nước sạch được xây mới và nâng cấp phục vụ nhu cầu người dân; nhà văn hóa thôn được xây dựng khang trang; các hộ dân tự chỉnh trang nhà cửa, sân vườn sạch, đẹp... Những thay đổi này không chỉ hỗ trợ dân sinh, mà còn mở đường cho phát triển kinh tế hộ và sinh kế bền vững.

Đồng chí Lý Thị Lan, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH khóa XV tỉnh Hà Giang kiểm tra mô hình chăn nuôi bò vỗ béo tại thôn Sủng Nhỉ A, xã Sủng Máng

Giảm nghèo không chỉ là con số

Nhờ sự chỉ đạo quyết liệt của cấp ủy, chính quyền và vào cuộc đồng bộ của cả hệ thống chính trị, tỷ lệ hộ nghèo toàn tỉnh đã giảm từ 42,85% (năm 2021) xuống còn 25,93% (cuối năm 2024), tương đương bình quân giảm 5,38% mỗi năm.

Điểm đáng chú ý là Hà Giang đã chuyển đổi cách tiếp cận từ “cho” sang “trao công cụ”: không chỉ hỗ trợ nhà ở, đất sản xuất mà còn gắn với chuyển giao khoa học kỹ thuật, đào tạo nghề, xây dựng mô hình sản xuất kinh tế phù hợp bản địa. Đến nay, toàn tỉnh đã thực hiện 1.207 mô hình hỗ trợ phát triển sản xuất cộng đồng; Hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị 39 chuỗi; 06 mô hình thúc đầy khởi sự kinh doanh, khởi nghiệp và thu hút đầu tư vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Một số mô hình tiêu biểu như nuôi trâu, bò sinh sản ở Đồng Văn, trồng dược liệu dưới tán rừng ở Quản Bạ, sản xuất chè Shan tuyết hữu cơ tại Hoàng Su Phì đã mang lại hiệu quả kinh tế rõ rệt.

Giáo dục – chiếc chìa khóa mở ra tương lai

Trong số 10 dự án thuộc Chương trình, Dự án số 5 – phát triển giáo dục đào tạo – được Hà Giang triển khai có trọng tâm. Tỉnh đã hỗ trợ học sinh DTTS từ mầm non đến THPT với nhiều chính sách như: học bổng, hỗ trợ đồ dùng học tập, cải thiện dinh dưỡng bữa ăn bán trú… Tỷ lệ học sinh DTTS đi học đúng độ tuổi tăng lên rõ rệt, tình trạng bỏ học giảm sâu.

Nhiều mô hình nội trú dân nuôi, lớp học gắn với bản làng tiếp tục được duy trì. Đặc biệt, việc đưa nội dung giáo dục văn hóa dân tộc, tiếng nói truyền thống vào trường học giúp học sinh gìn giữ bản sắc đồng thời phát triển toàn diện.

Bảo tồn văn hóa – giữ hồn cho bản làng

Nghị quyết 88 xác định việc bảo tồn văn hóa dân tộc thiểu số là một trong những trụ cột phát triển bền vững. Tỉnh Hà Giang đã có nhiều hoạt động hiệu quả trong việc khôi phục nghề truyền thống như dệt lanh, rèn dao, chế tác khèn Mông, xây dựng các Làng văn hóa du lịch cộng đồng tại Yên Minh, Quản Bạ, Bắc Mê.

Cùng với đó, các lễ hội truyền thống tiêu biểu được phục dựng và tổ chức định kỳ, tạo sức hấp dẫn du lịch và thu hút giới trẻ tham gia bảo tồn di sản. Du lịch cộng đồng vùng cao cũng từ đó phát triển mạnh mẽ, góp phần tăng thu nhập, tạo việc làm tại chỗ cho hàng nghìn hộ dân.

Xây dựng hệ thống chính trị cơ sở vững mạnh

Hà Giang đặc biệt chú trọng triển khai hiệu quả Dự án 5 về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trong đó ưu tiên phát triển đội ngũ cán bộ là người dân tộc thiểu số ở cơ sở. Các chương trình đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, lý luận chính trị được tổ chức thường xuyên với hình thức linh hoạt, phù hợp thực tiễn. Qua đó, đội ngũ cán bộ cơ sở từng bước được kiện toàn cả về năng lực và phẩm chất, ngày càng phát huy vai trò nòng cốt trong triển khai chính sách dân tộc, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân. Hệ thống chính trị cơ sở ở các xã, thôn bản vùng sâu, vùng xa được củng cố vững chắc, tạo nền tảng để thực hiện thành công các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội.

Khó khăn – thách thức còn đó

Bên cạnh những kết quả đáng khích lệ, quá trình thực hiện Chương trình Mục tiêu quốc gia tại Hà Giang vẫn đối diện nhiều khó khăn. Địa hình chia cắt, dân cư phân tán gây cản trở trong đầu tư hạ tầng và cung cấp dịch vụ thiết yếu. Năng lực tổ chức thực hiện tại cấp cơ sở còn hạn chế, trong khi hệ thống văn bản hướng dẫn chưa đồng bộ, chồng chéo. Công tác lập, thẩm định, giải ngân một số dự án còn chậm so với yêu cầu. Đặc biệt, việc duy trì hiệu quả các mô hình sau hỗ trợ vẫn là thách thức lớn, đặt ra yêu cầu cần sớm tháo gỡ vướng mắc về cơ chế, chính sách để chương trình thực sự bền vững.

Những bài học kinh nghiệm quý báu:

Từ thực tiễn triển khai CTMTQG, Hà Giang đã rút ra nhiều bài học giá trị: (1) Coi trọng vai trò chủ thể của người dân: Mọi chính sách phải dựa trên nhu cầu thực tiễn của đồng bào và có sự tham gia của cộng đồng. (2) Phối hợp đa ngành, liên kết vùng: Để phát huy tối đa nguồn lực, cần có sự phối hợp nhịp nhàng giữa trung ương, tỉnh, huyện và xã. (3) Phát triển đi đôi với bảo tồn: Mọi chính sách phát triển kinh tế phải gắn với gìn giữ bản sắc văn hóa, môi trường sinh thái.

Kỳ vọng vào chặng đường phía trước

Từ kết quả khả quan của giai đoạn 2021–2025, tỉnh Hà Giang đang khẩn trương rà soát, đánh giá để chuẩn bị cho giai đoạn 2026–2030 với tầm nhìn dài hạn hơn. Trong đó, tỉnh ưu tiên các lĩnh vực như: chuyển đổi số trong nông nghiệp, du lịch sinh thái gắn với bản sắc dân tộc, nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo nghề và ứng dụng khoa học kỹ thuật cho hộ đồng bào DTTS.

Với sự quan tâm của Đảng, Quốc hội và Chính phủ; sự nỗ lực của hệ thống chính trị tỉnh và đặc biệt là tinh thần vượt khó vươn lên của đồng bào, kỳ vọng Hà Giang sẽ tiếp tục viết nên những câu chuyện đổi thay từ núi cao – những câu chuyện của niềm tin, của bản sắc và của một tương lai không còn “vùng trũng” phát triển.

Nơi cuối trời cực Bắc, nơi đá xám vẫn nở hoa, những thôn bản vùng cao đang từng ngày đổi thay. Chương trình mục tiêu quốc gia không chỉ mang lại con đường bê tông, lớp học kiên cố hay mô hình kinh tế mới, mà còn thắp lên niềm tin: Đồng bào dân tộc thiểu số không bị bỏ lại phía sau – mà đang tiến bước cùng đất nước.