Quốc hội phê duyệt 6 dự án luật quan trọng: mở ra trang mới cho phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao hiệu quả quản lý tại địa phương

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành biểu quyết thông qua luật tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV

HOÀN THIỆN KHUÔN KHỔ PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật: Với 432/434 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 90,38%), Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật.

 Luật được sửa đổi nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ chế bảo đảm hiệu quả của văn bản quy phạm pháp luật và tăng cường sự tham gia của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong quá trình này. Các điều khoản được chỉnh lý để đảm bảo tính khả thi, công khai, minh bạch và nâng cao chất lượng văn bản. Chính phủ sẽ chỉ đạo các cơ quan liên quan khẩn trương xây dựng và ban hành các văn bản hướng dẫn Luật để đảm bảo triển khai đồng bộ và thống nhất.

Điểm nổi bật của Luật là quy định bổ sung quy định chuyển tiếp về hiệu lực văn bản quy phạm pháp luật sau sắp xếp, điều chỉnh địa giới hành chính. Theo đó, các văn bản của chính quyền cấp huyện sẽ tiếp tục có hiệu lực đến ngày 28/2/2027 để rà soát và quyết định áp dụng phù hợp.

Luật cũng bổ sung thẩm quyền cho Hội đồng nhân dân và Chủ tịch UBND cấp tỉnh trong ban hành văn bản phân cấp, cũng như mở rộng phạm vi ban hành văn bản quy phạm pháp luật cho Hội đồng nhân dân, UBND cấp xã phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương vừa được Quốc hội thông qua ngày 16/6.

Luật đã bỏ quy định về việc UBND cấp xã có thể ban hành văn bản quy phạm pháp luật phân cấp, thay vào đó, chỉ quy định thẩm quyền phân cấp thuộc về Hội đồng nhân dân cấp tỉnh. Ngoài ra, bổ sung hình thức và thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Chủ tịch UBND cấp tỉnh và mở rộng phạm vi ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng nhân dân, UBND cấp xã phù hợp với nhiệm vụ, quyền hạn tương ứng tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thanh tra: Luật Thanh tra (sửa đổi) với 443/445 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 92,68% tổng số đại biểu Quốc hội). Luật gồm 64 điều, quy định hệ thống các cơ quan thanh tra được tổ chức theo 2 cấp gồm: Thanh tra Chính phủ và Thanh tra tỉnh, thành phố (gọi chung là Thanh tra tỉnh). Cùng với đó, Luật cũng quy định một số bộ, ngành có cơ quan thanh tra đặc thù, gồm cơ quan thanh tra trong công an, quân đội, ngân hàng Nhà nước (Thanh tra Bộ Quốc phòng, Thanh tra Bộ Công an, Thanh tra Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan thanh tra khác trong quân đội, công an nhân dân, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo quy định của Chính phủ); Thanh tra Cơ yếu; cơ quan thanh tra được thành lập theo điều ước quốc tế; Luật quy định bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn mới cho Thanh tra Chính phủ, Thanh tra tỉnh. Theo đó, Thanh tra Chính phủ có quyền "thanh tra việc thực hiện chính sách, pháp luật, nhiệm vụ, quyền hạn của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc quyền quản lý của bộ với bộ không có Thanh tra Bộ"; "thanh tra việc chấp hành pháp luật trong các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý nhà nước của bộ không có Thanh tra bộ".

Các quy định cụ thể về thanh tra hành chính và thanh tra chuyên ngành, cùng các hành vi bị cấm trong hoạt động thanh tra được làm rõ nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước. Luật cũng tăng cường quy định về hệ thống tổ chức các cơ quan thanh tra từ cấp Chính phủ, Bộ, đến cấp tỉnh, huyện và xã, đồng thời làm rõ nhiệm vụ, quyền hạn của Tổng Thanh tra Chính phủ và các cơ quan thanh tra khác.

Một điểm nhấn quan trọng là việc ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động thanh tra cũng được nhấn mạnh để nâng cao hiệu quả. Các quy định mới đặt ra các tiêu chuẩn về hệ thống thông tin, bảo mật dữ liệu, và quản lý tài sản thu hồi sau xử phạt, góp phần tăng cường minh bạch và trách nhiệm giải trình. Điều này trực tiếp hỗ trợ các cơ quan thanh tra cấp tỉnh và cấp huyện trong việc thực hiện nhiệm vụ, đảm bảo tính khách quan và hiệu quả của các cuộc thanh tra.

Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV biểu quyết thông qua luật

TĂNG CƯỜNG KỶ LUẬT TÀI CHÍNH VÀ CHỦ ĐỘNG ĐIỀU HÀNH NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG

Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi): Với 426/430 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật Ngân sách nhà nước (sửa đổi). Luật Ngân sách (sửa đổi) gồm 79 điều, có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2026. Riêng các quy định về lập dự toán, chấp hành ngân sách Nhà nước và  phân cấp ngân sách cấp tỉnh, xã với lĩnh vực khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Quyết toán ngân sách năm 2024 và quy trình, yêu cầu lập dự toán ngân sách năm 2026 áp dụng theo các quy định của Luật Ngân sách số 83/2015.  Đây là một trong những đạo luật có tác động sâu rộng nhất đến hoạt động của HĐND và UBND các cấp.

Luật cho phép Quốc hội phân cấp thẩm quyền quyết định lập, điều chỉnh dự toán ngân sách nhà nước cho Chính phủ. Theo đó, Chính phủ lập dự toán điều chỉnh ngân sách nhà nước trong trường hợp có biến động làm tăng mức vay, bội chi so với dự toán đã phân bổ, trình Quốc hội quyết định. Dựa vào nghị quyết của Quốc hội, UBND các cấp lập dự toán điều chỉnh ngân sách địa phương, trình HĐND cùng cấp quyết định.

NÂNG CAO HIỆU LỰC, HIỆU QUẢ TRONG XỬ LÝ VI PHẠM

Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Xử lý vi phạm hành chính: Với 435/435 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành; Luật này được sửa đổi nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp, tinh gọn bộ máy và đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, khắc phục hạn chế, bất cập trong thực tiễn thi hành. Luật tập trung vào việc làm rõ thẩm quyền xử phạt, thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính, và việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quá trình xử lý vi phạm.

Luật nâng mức tiền tối đa không cần lập biên bản từ 250.000 đồng với cá nhân và 500.000 đồng với tổ chức lên gấp đôi, thành 500.000 đồng với cá nhân và 1.000.000 đồng với tổ chức; Luật bổ sung lĩnh vực khiếu nại, tố cáo, kiến nghị, phản ánh với mức phạt tiền tối đa là 30 triệu đồng. Lĩnh vực dữ liệu, công nghiệp công nghệ số có mức phạt tiền tối đa là 100 triệu đồng. Lĩnh vực quản lý tổng hợp tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo có mức phạt tiền tối đa là 500 triệu đồng. Luật sửa đổi cũng quy định cho phép cơ quan chức năng được bán tang vật, phương tiện vi phạm hành chính trong một số trường hợp. Sau thời gian 10 ngày kể từ ngày hết thời hạn tạm giữ tang vật, phương tiện, người tạm giữ sẽ được xử lý với tang vật, phương tiện có khả năng hư hỏng, suy giảm chất lượng hoặc các phương tiện, tang vật có nguy cơ gây cháy nổ, ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng trong quá trình quản lý, bảo quản. Tiền thu được từ việc bán tang vật, phương tiện phải gửi vào tài khoản tạm giữ mở tại Kho bạc Nhà nước.

Đoàn ĐBQH Hà Giang tham dự Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV

CẢI CÁCH TƯ PHÁP VÀ ĐIỀU CHỈNH HÌNH PHẠT

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự: Với 429/439 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành thông quan Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Hình sự. Bộ luật Hình sự nhằm đáp ứng các yêu cầu của thực tiễn, kịp thời thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước phục vụ xây dựng và bảo vệ đất nước. Do đó, việc sửa đổi, bổ sung Bộ luật Hình sự ở thời điểm hiện tại là cần thiết.

Một trong những thay đổi lớn nhất là việc thu hẹp phạm vi áp dụng hình phạt tử hình, theo đó, Chính phủ đề xuất bỏ hình phạt tử hình đối với 8 tội danh, tiếp nối xu hướng giảm dần hình phạt này qua các thời kỳ. Việc thu hẹp này dựa trên đánh giá kỹ lưỡng về tính chất, mức độ phạm tội, khả năng khắc phục hậu quả, kinh nghiệm quốc tế và trách nhiệm của Việt Nam trong các điều ước quốc tế.

Riêng đối với Tội tham ô tài sản và Tội nhận hối lộ, sau khi bỏ hình phạt tử hình, nhằm bảo đảm thu hồi tài sản do phạm tội mà có, đồng thời khuyến khích người phạm tội tích cực khai báo trong quá trình giải quyết vụ án, dự thảo Luật đã sửa đổi, bổ sung quy định tại khoản 1 Điều 63 theo hướng: Người bị kết án tù chung thân về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ chỉ có thể được xét giảm thời hạn chấp hành hình phạt khi đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và đã hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn”.

Bổ sung Tội sử dụng trái phép chất ma túy (Điều 256a): Luật bổ sung tội sử dụng trái phép chất ma túy, tập trung xử lý những người đang trong hoặc vừa kết thúc cai nghiện mà tiếp tục sử dụng trái phép chất ma túy. Mục đích là nhằm giảm cầu ma túy, chặn đứng mối quan hệ cung, cầu ma túy và ngăn chặn các loại tội phạm liên quan. Điều này phản ánh thực trạng phức tạp của tình hình nghiện ma túy và sự gia tăng các tội phạm nghiêm trọng do người sử dụng ma túy gây ra tại cộng đồng.

Tăng mức hình phạt: Ngoài ra, Luật cũng tăng mức hình phạt tù và hình phạt tiền đối với một số tội danh về môi trường, an toàn thực phẩm và ma túy, phù hợp với yêu cầu đấu tranh phòng, chống tội phạm và tình hình kinh tế - xã hội hiện nay. Các điều chỉnh này nhằm tăng tính răn đe, đặc biệt là trong các lĩnh vực có nguy cơ cao về ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng và an toàn thực phẩm.

Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Phá sản, Luật Hôn nhân và gia đình và Luật Tòa án: Với 446/448 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành, Quốc hội biểu quyết thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Bộ luật Tố tụng dân sự, Luật Tố tụng hành chính, Luật Tư pháp người chưa thành niên, Luật Phá sản và Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025. Đây là một dự án luật sửa đổi chung cho năm đạo luật khác nhau, nhằm mục tiêu tăng cường phân cấp, phân quyền cho Tòa án nhân dân cấp dưới và nâng cao hiệu quả hoạt động tư pháp.

Luật quy định thẩm quyền của Tòa án nhân dân khu vực theo hướng chuyển giao toàn bộ thẩm quyền xét xử theo thủ tục sơ thẩm đối với các loại vụ án hành chính, vụ việc dân sự, kinh doanh, thương mại, lao động, phá sản cho Tòa án nhân dân khu vực, nhằm thể chế hóa chủ trương của Đảng về tăng cường phân cấp, phân quyền cho cơ sở.

Luật quy định thẩm quyền tòa án nhân dân cấp tỉnh, theo hướng có quyền giải quyết theo thủ tục phúc thẩm những vụ việc mà bản án, quyết định chưa có hiệu lực pháp luật của Tòa án nhân dân khu vực bị kháng cáo, kháng nghị; giám đốc thẩm, tái thẩm bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật của tòa án nhân dân khu vực nhưng bị kháng nghị. Tòa án cấp tỉnh có thẩm quyền giải quyết yêu cầu hủy phán quyết trọng tài, đăng ký phán quyết trọng tài vụ việc theo quy định của Luật Trọng tài thương mại.

Chính phủ sẽ chỉ đạo các bộ, ngành liên quan khẩn trương xây dựng, hoàn thiện, ban hành đầy đủ các văn bản quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật để đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả trong triển khai thực hiện ngay sau khi Luật có hiệu lực thi hành. Việc thông qua sáu dự án luật quan trọng này là bước tiến lớn trong công cuộc hoàn thiện hệ thống pháp luật của Việt Nam, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn mới, hướng tới một xã hội công bằng, dân chủ và văn minh hơn.