NGHỊ QUYẾT THÍ ĐIỂM PHÁT TRIỂN NHÀ Ở XÃ HỘI: BƯỚC ĐỘT PHÁ TỪ CHÍNH SÁCH ĐẾN THỰC TIỄN

Nghị quyết này không chỉ tạo hành lang pháp lý mới mà còn mở ra hướng tiếp cận toàn diện, đổi mới mạnh mẽ về tư duy và công cụ chính sách trong lĩnh vực nhà ở vì an sinh xã hội.

Toàn cảnh các Đại biểu Quốc hội thông qua Nghị quyết

Giải bài toán cung – cầu bằng cơ chế linh hoạt

Trong nhiều năm qua, dù đã có nhiều chương trình, chính sách về NOXH nhưng kết quả đạt được chưa tương xứng với nhu cầu thực tiễn. Theo Tờ trình của Chính phủ, mới hoàn thành khoảng 15,6% mục tiêu 1 triệu căn NOXH giai đoạn 2021–2030.

Nguyên nhân chủ yếu là do thủ tục rườm rà, thiếu quỹ đất sạch, thiếu vốn ưu đãi và lợi nhuận thấp khiến doanh nghiệp chưa mặn mà. Nghị quyết thí điểm lần này tập trung xử lý những “điểm nghẽn” mang tính đặc thù, khả thi và có lộ trình rõ ràng.

Quỹ nhà ở quốc gia – nền tảng tài chính bền vững

Điểm nổi bật của Nghị quyết là thành lập Quỹ nhà ở quốc gia – một quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, có tư cách pháp nhân, hoạt động không vì lợi nhuận. Quỹ được tổ chức ở hai cấp: trung ương do Chính phủ thành lập và địa phương do UBND cấp tỉnh thành lập.

Nguồn vốn của Quỹ bao gồm: ngân sách nhà nước, tiền đấu giá đất, bán nhà thuộc tài sản công, giá trị quỹ đất đã đầu tư hạ tầng và đóng góp tự nguyện. Quỹ này sẽ đầu tư xây dựng NOXH, hạ tầng kỹ thuật, tạo lập quỹ nhà cho thuê phục vụ người thu nhập thấp, công chức, viên chức, người lao động.

Việc hình thành Quỹ là bước đột phá, khắc phục tình trạng phụ thuộc vào ngân sách hàng năm, đồng thời thúc đẩy xã hội hóa đầu tư vào lĩnh vực nhà ở xã hội.

Giao chủ đầu tư không qua đấu thầu nhưng phải minh bạch

Một cơ chế đặc biệt là cho phép giao chủ đầu tư dự án NOXH mà không cần đấu thầu đối với các dự án không sử dụng vốn đầu tư công. Quy trình được tinh giản: chấp thuận chủ trương đầu tư đồng thời giao chủ đầu tư, thay thế hoàn toàn các bước lựa chọn nhà đầu tư trước đây.

Tuy nhiên, Nghị quyết cũng quy định rõ điều kiện để trở thành chủ đầu tư: phải đáp ứng các tiêu chí về năng lực theo pháp luật về kinh doanh bất động sản. Trường hợp có từ hai nhà đầu tư trở lên đăng ký, cơ quan có thẩm quyền sẽ áp dụng tiêu chí ưu tiên như: kinh nghiệm, năng lực tài chính, giá bán hợp lý hơn.

Điều này nhằm bảo đảm công bằng, minh bạch, tránh tình trạng “xin – cho”, gây thất thoát, tiêu cực.

Cải cách hành chính toàn diện, thúc đẩy triển khai dự án

Một điểm đột phá nữa là cắt giảm tối đa thủ tục đầu tư, xây dựng: Không phải lập nhiệm vụ quy hoạch chi tiết nếu đã có quy hoạch phân khu hoặc quy hoạch chung; Không bắt buộc thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi tại cơ quan chuyên môn; Thẩm định phòng cháy chữa cháy được lồng ghép trong cấp phép xây dựng, thời gian thực hiện trong 30 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ; Công trình áp dụng thiết kế mẫu đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền công bố, phù hợp với quy hoạch đô thị và nông thôn, đáp ứng yêu cầu về phòng cháy và chữa cháy theo quy định của pháp luật về phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ thì được miễn giấy phép xây dựng.

Các cải cách này phù hợp tinh thần chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm, theo đúng định hướng của Đảng tại Nghị quyết số 68-NQ/TW.

Chính sách giá – ưu tiên lợi ích người dân

Nghị quyết cho phép chủ đầu tư tự xây dựng, phê duyệt giá bán, giá thuê mua NOXH trên cơ sở thuê đơn vị tư vấn thẩm tra. Sau khi hoàn công, giá sẽ được kiểm toán và gửi UBND tỉnh kiểm tra. Nếu giá thực tế thấp hơn giá hợp đồng, chủ đầu tư phải hoàn trả phần chênh lệch cho người mua.

Cách tiếp cận hậu kiểm này giúp giảm thủ tục hành chính, tạo tính chủ động cho nhà đầu tư, nhưng vẫn bảo đảm quyền lợi người dân.

Mở rộng đối tượng thuê và điều kiện tiếp cận

Nghị quyết bổ sung quy định cho phép người lao động có nhà ở nhưng cách xa nơi làm việc vẫn được xét mua, thuê NOXH. Đồng thời, mở rộng đối tượng được thuê NOXH gồm doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp, cơ quan nhà nước để bố trí chỗ ở cho cán bộ, công nhân, người lao động – kể cả người nước ngoài. Doanh nghiệp được hạch toán chi phí thuê vào chi phí hợp lý.

Cơ chế này tạo thuận lợi cho các đơn vị sử dụng lao động, ổn định nhân lực, giảm gánh nặng chi phí sinh hoạt cho người lao động.

Hỗ trợ tạo quỹ đất, khấu trừ chi phí hợp lý

UBND cấp tỉnh có trách nhiệm sử dụng ngân sách nhà nước hoặc nguồn hợp pháp khác để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và đầu tư hạ tầng kỹ thuật ngoài dự án nhằm tạo quỹ đất phát triển nhà ở xã hội. Ưu tiên dùng một phần giá trị quỹ đất đã có hạ tầng để thực hiện nhiệm vụ này. Trường hợp chủ đầu tư có quyền sử dụng đất do thỏa thuận hoặc sở hữu hợp pháp, chi phí đất được tính vào tổng đầu tư nhưng không vượt bảng giá đất theo quy định của Nhà nước tại thời điểm xác định.

Tăng cường giám sát, thực hiện chuyển tiếp linh hoạt

Nghị quyết quy định rõ: Chính phủ có trách nhiệm hướng dẫn, tổ chức thực hiện, bố trí nguồn lực và báo cáo Quốc hội. Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các Ủy ban, HĐND và MTTQ các cấp sẽ giám sát quá trình thực hiện.

Đồng thời, Nghị quyết có điều khoản chuyển tiếp cụ thể, tạo điều kiện cho các dự án đang triển khai được áp dụng cơ chế thuận lợi hơn mà không phải điều chỉnh chủ trương đầu tư.

Từ thí điểm đến chiến lược dài hạn

Nghị quyết có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, thực hiện trong 5 năm.

Với tinh thần hành động, đổi mới và vì người dân, Nghị quyết thí điểm này chính là bước chuyển mạnh mẽ từ chính sách sang thực tiễn, từ khát vọng đến hành động cụ thể để bảo đảm an cư, ổn định xã hội và phát triển bền vững.