Kỳ họp thứ 9, Quốc hội bấm
nút biểu quyết thông qua Luật
Luật sửa đổi gồm 7
chương, 54 điều, kế thừa và phát triển nhiều nội dung cốt lõi, đồng thời bổ
sung các quy định mang tính đột phá nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của chính
quyền địa phương, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi mô hình tổ chức từ 3 cấp
sang 2 cấp tại nhiều địa phương.
Một điểm nổi bật của
Luật là hoàn thiện nguyên tắc phân định
thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương, giữa các cấp chính quyền, giữa
tập thể UBND và cá nhân Chủ tịch UBND. Luật xác lập rõ vai trò chủ động của
người đứng đầu, tạo điều kiện cho cơ chế điều hành linh hoạt, phù hợp thực
tiễn. Cụ thể, Luật đã: Bổ sung chủ thể
phân cấp là HĐND và Chủ tịch UBND cấp tỉnh; Thiết lập cơ chế theo dõi, giám sát phân quyền, phân cấp, bảo đảm
điều chỉnh kịp thời khi cần thiết; Trao
quyền cho Chủ tịch UBND cấp tỉnh trực tiếp chỉ đạo, điều hành các cơ
quan chuyên môn thuộc tỉnh và cấp dưới, giúp tháo gỡ ách tắc thủ tục hành
chính, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân, doanh nghiệp.
Đây là những thay đổi có
tính hệ thống và thực tiễn cao, khắc phục tình trạng chồng chéo, đùn đẩy trách
nhiệm, đồng thời tăng cường kỷ luật, kỷ cương hành chính.
Về nhiệm vụ, quyền hạn
của chính quyền cấp tỉnh và cấp xã: Trên nền tảng phân quyền rõ ràng, Luật đã
thiết kế lại toàn diện nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương cấp tỉnh
và cấp xã, chuyển từ phương thức giao cho tập thể sang tăng quyền cho cá nhân
người đứng đầu. Cụ thể: UBND tỉnh được quy định 12 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn,
Chủ tịch UBND tỉnh có 23 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; UBND xã có 10 nhóm nhiệm vụ,
trong khi Chủ tịch UBND xã có 17 nhóm nhiệm vụ, quyền hạn; Bổ sung quy định cho
phép Chủ tịch UBND quyết định nhiệm vụ thuộc thẩm quyền UBND (trừ những nội
dung cần thảo luận tập thể), sau đó báo cáo tại phiên họp UBND gần nhất.
Sự điều chỉnh này khẳng
định định hướng tăng cường vai trò, trách nhiệm người đứng đầu; thúc đẩy đổi
mới tư duy quản lý, chuyển từ điều hành theo nếp cũ sang chủ động, linh hoạt,
giải quyết công việc hiệu quả, nhanh chóng.
Về tổ chức và hoạt động
của chính quyền địa phương: Về tổ chức bộ máy, Luật tiếp tục kết hợp giữa kế thừa có chọn lọc và đổi mới,
đảm bảo bộ máy không phình to nhưng vẫn đủ năng lực vận hành hiệu quả. Một số
điểm mới đáng chú ý: HĐND cấp xã có 2 Ban: Ban Kinh tế - Ngân sách và Ban
Văn hóa - Xã hội; Giữ nguyên khung số lượng đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp
xã. Riêng TP. Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh
có 125 đại biểu; Quy định nguyên tắc cho phép các chức danh lãnh đạo
HĐND cấp tỉnh, xã có thể là đại biểu chuyên trách; Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ quy định chi tiết số lượng Phó Chủ tịch, Phó
Trưởng Ban, và bố trí đại biểu hoạt động chuyên trách.
Những quy định này mang
tính mở, linh hoạt, phù hợp với điều kiện phát triển không đồng đều giữa các
địa phương, đồng thời giúp giảm áp lực phải sửa Luật khi có thay đổi về chủ
trương.
Về chuyển đổi mô hình
chính quyền địa phương từ 03 cấp sang 02 cấp: Một trong những nội dung quan
trọng của Luật là tạo hành lang pháp lý
cho việc chuyển đổi từ mô hình chính quyền địa phương 3 cấp sang 2 cấp –
đây là bước cải cách có tính lịch sử, được tiến hành tại một số địa phương có
điều kiện đặc thù như TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, Đà Nẵng. Luật đã tiếp thu ý
kiến đại biểu Quốc hội và cập nhật theo Kết luận số 167-KL/TW ngày 13/6/2025
của Bộ Chính trị, bổ sung các quy định cụ thể: Từ ngày 01/7/2025, phường tại TP. Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và Đà
Nẵng chuyển từ mô hình chính quyền đô thị (chỉ có UBND) sang mô hình đầy đủ
HĐND và UBND, bảo đảm tính đại diện, giám sát; Quy định chuyển tiếp công việc, hồ sơ, thủ tục hành chính từ cấp
huyện đã giải thể nhằm không gián đoạn hoạt động, không gây phiền hà cho dân và
doanh nghiệp; Thiết lập cơ chế xử lý
linh hoạt các tình huống phát sinh chưa có tiền lệ: Cho phép Ủy ban
Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng, Bộ trưởng và chính quyền cấp tỉnh ban
hành văn bản hoặc ủy quyền ban hành để kịp thời xử lý các tình huống thực tế.
Cơ chế này được kế thừa từ Nghị quyết số 190/2025/QH15.
Việc xây dựng cơ chế
chuyển tiếp đầy đủ, bao quát, không gây xáo trộn trong hoạt động quản lý nhà
nước và đời sống xã hội là minh chứng cho cách tiếp cận thận trọng nhưng quyết
liệt trong tổ chức lại chính quyền địa phương.
Huyền Lê