Một số giải pháp góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động trong công tác thẩm tra và khảo sát phục vụ thẩm tra thuộc lĩnh vực Kinh tế - Ngân sách trên địa bàn tỉnh

Để góp phần hoàn thành mục tiêu “đổi mới nâng cao chất lượng hoạt động toàn diện của HĐND các cấp” mà Thường trực HĐND tỉnh đặt ra ngày từ đầu nhiệm kỳ, trong thực hiện chức năng nhiệm vụ, Ban KTNS luôn quan tâm đổi mới, từng bước nâng cao chất lượng hoạt động, nhất là công tác khảo sát và thẩm tra. Bởi vì, khảo sát và thẩm tra là “khâu” quan trọng thực hiện chức năng quyết định của HĐND theo Luật định, thẩm tra là để xem xét, cho ý kiến về tính hợp hiến, hợp pháp, để đảm bảo văn bản ban hành phù hợp với chủ trương đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước; nội dung văn bản ban hành phải có tính khả thi, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Đây là kênh giúp đại biểu HĐND có thêm thông tin, thấy được những vấn đề cần tập trung thảo luận và quyết định những vấn đề quan trọng về phát triển kinh tế - xã hội và đời sống Nhân dân ở địa phương, góp phần đảm bảo cho nghị quyết của HĐND phát huy được tính hiệu lực, hiệu quả, đi vào cuộc sống. Chính vì lẽ đó, Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND đặc biệt quan tâm đến công tác này.

Đồng chí Trần Xuân Thuỷ, Tỉnh uỷ viên, Trưởng Ban Kinh tế-Ngân sách HĐND tỉnh chủ trì buổi họp thẩm tra

Thực hiện sự phân công của Thường trực HĐND tỉnh, trong năm 2024 và 3 tháng đầu năm 2025 Ban KTNS đã tổ chức thẩm tra 09 báo cáo, 68 tờ trình, hồ sơ dự thảo nghị quyết trình tại kỳ họp và tổ chức thẩm tra, tham mưu Thường trực HĐND tỉnh xử lý kịp thời 21 nội dung tờ trình giữa 2 kỳ họp theo đề nghị của UBND tỉnh. Tổ chức 08 cuộc khảo sát sát để phục vụ giám sát chuyên đề của Ban và thu thập thông tin thẩm tra các văn bản trình tại Kỳ họp.

Nhìn chung, hoạt động khảo sát và thẩm tra của Ban KTNS được thực hiện đảm bảo đúng quy trình, từng bước đổi mới theo hướng chuyên sâu vào từng nội dung, lĩnh vực. Ban đã tăng cường khảo sát, nắm tình hình và nghiên cứu tài liệu tham khảo để phục vụ hoạt động thẩm tra, báo cáo thẩm tra đã đánh giá, phân tích những mặt được, mặt còn tồn tại, hạn chế, chỉ ra được những nguyên nhân và đề xuất, kiến nghị cụ thể, thể hiện được chính kiến và có tính phản biện cao, làm cơ sở để đại biểu HĐND tỉnh nghiên cứu, thảo luận và quyết định tại kỳ họp, các nội dung thẩm tra của Ban hầu hết được UBND tỉnh tiếp thu. Điều đó khẳng định rõ chất lượng thẩm tra đã được nâng lên.

Ban Kinh tế - Ngân sách khảo sát môi trường tại huyện Bắc Quang

Tuy nhiên, bên cạnh những mặt thuận lợi công tác khảo sát và thẩm tra vẫn còn một số khó khăn, hạn chế:

          - Các cơ quan chuyên môn của UBND chưa chủ động thực hiện các quy trình thủ tục ban hành văn bản quy phạm pháp luật, dẫn đến việc tham mưu UBND tỉnh trình Thường trực HĐND đề nghị xây dựng nghị quyết thiếu nội dung theo quy định, khi được Thường trực HĐND thống nhất tại hội nghị liên tịch thì không kịp thời chuẩn bị nên có khá nhiều trường hợp hồ sơ, tài liệu gửi thẩm tra chậm, có những văn bản đến ngày tổ chức họp thẩm tra hoặc sát ngày diễn ra kỳ họp mới gửi, thành viên Ban không đủ thời gian nghiên cứu nên phần nào ảnh hưởng đến chất lượng, hiệu quả thẩm tra và không đảm bảo thời gian gửi tài liệu kỳ họp cho đại biểu nghiên cứu.

- Chất lượng một số báo cáo, dự thảo nghị quyết chưa đáp ứng yêu cầu, tính khả thi chưa cao, thiếu giải pháp thực hiện cụ thể,... khi thẩm tra mất nhiều thời gian, công sức để hoàn chỉnh.

- Các thành viên của Ban đa số là kiêm nhiệm, phần lớn ưu tiên tập trung công việc chuyên môn của ngành phụ trách, chưa dành nhiều thời gian nghiên cứu, đôi khi còn vắng dự họp thẩm tra.

- Công tác khảo sát thực tế tại cơ sở để nắm tình hình phục vụ công tác thẩm tra trong thời gian qua tuy có thực hiện, nhưng vẫn còn ít.

Để công tác khảo sát và thẩm tra đảm bảo chất lượng, hiệu quả Ban KTNS rút ra một số kinh nghiệm từ thực tiễn hoạt động:

          Thứ nhất, về công tác chuẩn bị khảo sát, thẩm tra: bám sát kế hoạch và phân công thẩm tra của Thường trực HĐND tỉnh, Ban đã chủ động ngay từ khi được UBND tỉnh mời tham dự các phiên họp thường kỳ để thảo luận, thống nhất các nội dung trình tại kỳ họp. Do đó, đã giúp Ban tiếp cận được thông tin sớm, chủ động về kế hoạch, thời gian khảo sát và thẩm tra; đặc biệt có một số Nghị quyết Ban được các cơ quan chuyên môn của UBND tỉnh (cơ quan soạn thảo) trao đổi thống nhất ngay từ đầu nên tạo sự đồng thuận, thống nhất cao.

- Xây dựng kế hoạch tổ chức khảo sát và thẩm tra phải quy định cụ thể về thời gian; hồ sơ, tài liệu đối với từng báo cáo và dự thảo nghị quyết để cơ quan chủ trì soạn thảo gửi đến đảm bảo đầy đủ, kịp thời; thành phần mời khảo sát, thẩm tra ngoài cơ quan được UBND tỉnh ủy quyền trình, Ban còn lựa chọn mời thêm các cơ quan có liên quan đến nội dung khảo sát, thẩm tra để cùng tham dự.

- Tiến hành nghiên cứu tài liệu: để việc khảo sát, thẩm tra thật sự có chất lượng, công tác chuẩn bị có ý nghĩa quan trọng. Trên cơ sở nội dung của báo cáo, tờ trình và dự thảo nghị quyết, các thành viên Ban dành thời gian để nghiên cứu báo cáo, tờ trình và các tài liệu có liên quan.

- Khảo sát nắm tình hình: Tùy nội dung cụ thể được Thường trực HĐND phân công, Ban KTNS lựa chọn nội dung phù hợp để xây dựng kế hoạch khảo sát trực tiếp tại cơ sở, qua đó, sẽ tiếp nhận được nhiều nguồn thông tin phong phú, đa chiều để phục vụ cho công tác thẩm tra.

Thứ hai, về tổ chức họp thẩm tra: Trên cơ sở tài liệu được gửi trước, tại cuộc họp chủ yếu dành thời gian cho thành viên nêu vấn đề, trao đổi để cơ quan trình giải trình làm rõ. Những vấn đề còn có ý kiến khác nhau, Ban trình Thường thực HĐND xem xét, cho ý kiến.

- Đối với các báo cáo trình tại kỳ họp: cần trao đổi, làm rõ những hạn chế trong chỉ đạo điều hành của UBND và tổ chức thực hiện của các ngành, các cấp, tìm ra nguyên nhân chính nhằm đề ra các giải pháp khắc phục trong thời gian tới, nhất là đối với các chỉ tiêu chưa đạt theo Nghị quyết HĐND.

- Đối với thẩm tra các dự thảo nghị quyết có tính quy phạm pháp luật, bên cạnh việc thẩm tra về nội dung, mức chi cụ thể trong khung pháp luật quy định. Ban KTNS còn tập trung thẩm tra xem xét nội dung và mức thu, chi của từng nội dung có phù hợp với tình hình thực tế, khả năng cân đối ngân sách địa phương chưa. Xác định rõ nguồn kinh phí tăng, giảm do tác động của việc ban hành Nghị quyết và so sánh với khả năng cân đối ngân sách để đáp ứng yêu cầu về Chính sách ban hành có đủ nguồn lực thực hiện. Ngoài ra, có tham khảo trao đổi so sánh mức thu, chi cùng loại với một số tỉnh lân cận tương đồng như Hà Giang, đồng thời có so sánh đối chiếu với các mức thu, chi của giai đoạn trước về cùng nội dung để đảm bảo chính sách mới ban hành không gây tăng, giảm đột biến ảnh hưởng đến tâm tư nguyện vọng và thu nhập của Nhân dân.

Thứ ba, về xây dựng báo cáo thẩm tra: phải căn cứ vào thực tế tình hình và nhận định, đánh giá của Ban để xây dựng báo cáo; không lặp lại giống như báo cáo hoặc dự thảo nghị quyết do UBND trình; lĩnh vực KTNS có rất nhiều nội dung trình định kỳ hàng năm (báo cáo kinh tế - xã hội; dự toán thu - chi, quyết toán, kế hoạch đầu tư công, danh mục thu hồi đất,…), do đó, báo cáo thẩm tra mỗi kỳ họp phải có điểm nhấn, tính phản biện cao (không rập khuôn, thay đổi số liệu) đánh giá nhận định, kiến nghị phù hợp với quy định và tình hình thực tế của tỉnh.

Bố cục báo cáo thẩm tra chủ yếu bao gồm hai nội dung chính:

- Về cơ sở pháp lý và sự cần thiết ban hành văn bản: nội dung này cần phải nêu căn cứ quy định nào để ban hành, xem xét có thuộc phạm vi, thẩm quyền ban hành của HĐND hay không?

- Về nội dung: Đối với báo cáo, thường là đánh giá khái quát kết quả đạt được, những hạn chế, nguyên nhân; từ đó, kiến nghị một số giải pháp đề nghị đại biểu HĐND quan tâm thảo luận để quyết nghị tại kỳ họp. Đối với dự thảo nghị quyết, xem xét sự phù hợp so với quy định của Trung ương và tình hình thực tế của địa phương hay không? Nếu trong quá trình thẩm tra, Ban có ý kiến đề nghị khác mà UBND tỉnh vẫn bảo lưu quan điểm, Ban sẽ nêu rõ quan điểm của ban trong báo cáo thẩm tra và đề nghị đại biểu HĐND tỉnh quan tâm thảo luận để quyết nghị tại kỳ họp.

Thứ tư, giải quyết các vấn đề sau thẩm tra: Sau thẩm tra, Ban tổng hợp những vấn đề còn ý kiến khác nhau báo cáo Thường trực HĐND tỉnh xem xét, quyết định. Đồng thời, Ban cũng mạnh dạn đề nghị Thường trực HĐND tỉnh xem xét không thông qua kỳ họp những nội dung chuẩn bị chưa đạt yêu cầu, chưa đủ cơ sở pháp lý, tính khả thi không cao.

Để hoạt động thẩm tra ngày càng có chất lượng, hiệu quả, Ban KT - NS đề xuất một số giải pháp, kiến nghị sau:

Một là, UBND tỉnh quan tâm chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tuân thủ, thực hiện nghiêm các quy định Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật và các văn bản liên quan; từ khâu đề nghị xây dựng nghị quyết, cần quan tâm thực hiện đầy đủ các nội dung theo quy định và xác định đúng, đủ danh mục ban hành nghị quyết tại kỳ họp theo chương trình, kế hoạch đã thông qua tại hội nghị liên tịch, tránh “phát sinh đột xuất”; chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, cử thành phần tham dự và gửi tài liệu thẩm tra đúng thời gian quy định; khắc phục tình trạng chậm trễ, thiếu hồ sơ theo quy định.

Hai là, các cơ quan được phân công soạn thảo, cần chủ động tích cực hơn nữa trong phối hợp với các Ban của HĐND tỉnh để cùng tham mưu chuẩn bị nội dung trình HĐND có chất lượng và phải có sự thống nhất, đồng thuận giữa các cơ quan chuyên môn thuộc UBND. Thời gian tới, Ban KTNS được cùng với các Sở, ngành tham dự các cuộc hội nghị, làm việc với các cơ quan trung ương và học tập các mô hình, chính sách đặc thù của tỉnh bạn,… dự kiến trình HĐND ban hành nghị quyết liên quan đến lĩnh vực Ban phụ trách, có được điều này sẽ tạo thuận lợi hơn trong công tác thẩm tra.

Ba là, các thành viên Ban ngoài việc có kiến thức chuyên môn nội dung thẩm tra cần phải phát huy hơn nữa tinh thần trách nhiệm, chịu khó nghiên cứu và tích cực tham gia các hoạt động của Ban như giám sát, khảo sát để có nhiều thông tin phục vụ cho hoạt động thẩm tra, đóng góp văn bản có chất lượng hơn tại kỳ họp.

Bốn là, hoạt động thẩm tra của Ban có chất lượng, hiệu quả hay không phụ thuộc rất lớn vào vai trò của Thường trực HĐND tỉnh. Thực tế đã qua cho thấy, trong nhiệm kỳ hoạt động, Ban KTNS luôn nhận được sự quan tâm, chỉ đạo kịp thời, có hiệu quả của Thường trực HĐND tỉnh, đã giúp cho Ban hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao.